استخرِ خلوت و تمیز
یه استخری توی محله‌ی ما هست که آب‌اش خیلی تمیزه. خیلی هم خلوته. شاید هر بار توی آب ده پونزده نفر بیش‌تر نباشند. فقط یک مشکلی داره این استخر. خیلی گرونه! قیمتِ بلیت‌اش چهارصد و سی‌هزار تومنه!
من اول‌ها فکر می‌کردم چون این استخره گرونه، برای همین مراجعه کننده هم خیلی کم داره و درنتیجه همیشه خلوت و تمیزه. اما الان فهمیده‌ام که همه چیز برعکس ِ چیزیه که فکر می‌کردم. یعنی در واقع چون این استخر خیلی مراجعه کننده‌ی کمی داره، درآمدش هم خیلی کمه. چون درآمدش کمه، پس درنتیجه صاحب‌اش مجبور شده قیمت بلیت رو زیاد کنه که کمبودِ مراجعه کننده‌اش جبران بشه. حالا این‌که چرا این استخر مراجعه کننده‌ی کمی داشته نمی‌دونم دلیل‌اش چی بوده. شاید به این خاطر که آب‌اش کثیف بوده مراجعه کننده‌ی کمی داشته. بعدش کم کم آب‌اش تمیز شده، ولی دیگه ان‌قدر بلیت گرون شده که کسی نتونسته بیاد از این استخر ِ تمیز و خلوت استفاده کنه.
» شما «جاده خدا» یادتونه؟ من یادمه ولی یادم نیست توی کدوم بازی بود
اولین روزی که رفتم مدرسه، همیشه دوست داشتم معنیِ دو تا چیز رو بدونم. یکی جمله‌ای که روی دیوارِ حیاط نوشته شده بود، و دیگری خطوطِ مبهمی که گوشه‌ی تخته‌سیاه نوشته شده بودند و هیچ‌وقت پاک نمی‌شدند. چند ماهی که گذشت فهمیدم روی دیوار نوشته: «پاکیزگی از ایمان است» و گوشه‌ی تخته نوشته شده بود: «۲/۴ = ۲ × ۱/۲». معنی ِ نوشته‌ی روی دیوار کاملن واضح بود، اما هیچ‌وقت نفهمیدم این اعداد برای چی روی تخته نوشته شده‌اند. علامت سوالی که در ذهن‌ام شکل گرفته بود وقتی بزرگ‌تر شد که در سالِ دوم، سوم، چهارم و تمام ِ سال‌های راهنمایی و دبیرستان این عدد گوشه‌ی تخته نوشته شده بود، حتا وقت‌هایی که ریاضی نداشتیم. و جالب بود که هیچ‌وقت هم اراده‌ای برای پاک کردنِ این تساوی از روی تخته وجود نداشت. اما رازِ این اعداد در چیست؟ با کمی جست‌وجو در کتاب‌های دست‌نوشته‌ی قدیمی، متوجه می‌شیم که عدد ۱/۲ یکی از عددهای عجیب در علم ریاضی‌ست که وقتی ضرب در دو می‌شه تبدیل می‌شه به ۲/۲، یعنی قسمتِ اعشاری‌ش ثابت باقی می‌مونه. از جمله در کتابِ التَّفهیم (قدیمی‌ترین کتاب ریاضی و نجوم به زبان فارسی، اثر ابوریحان بیرونی) به این عدد اشاره‌ای کوتاه شده است. اما چرا پنهان ماندنِ ویژگی ِ این عدد تا این حد اهمیت دارد؟ 
- حسن از سوئد روی خط با ماست. نازنین از مشهد روی خط با دوغ. کدوم رو بدم؟
نوآم چامسکی: 
راحتی و خوشحالی با هم فرق دارند. بعضی وقت‌ها برای انجام دادنِ یه کاری، چند تا راه وجود داره، که بعضی‌ها سخت‌تره و بعضی‌ها راحت‌تر. من وقتی می‌بینم یه نفر داره یه کاری رو به‌سختی انجام می‌ده، خب دل‌ام براش می‌سوزه. می‌رم به‌ش می‌گم برادر ِ من، خواهر ِ من! بیا این کار رو این‌جوری انجام بده؛ خیلی راحت‌تر می‌شی. این‌که به یه نفر یه راهی نشون بدی که زندگی‌اش راحت‌تر بشه احساس ِ خوبی به آدم می‌ده، و شکی هم در انجام دادن‌اش وجود نداره. 
خدا رو شکر ایرانی‌ها در همه‌ی زمینه‌ها به‌ترین هستند. به‌ترین خلبان‌ها، به‌ترین جراح‌ها، به‌ترین معمارها و خلاصه هر چی که شما فکرش رو بکنید. خوبه که همین‌جا یه خاطره از مرحوم پدر براتون تعریف کنم. آقای دکتر یه بار رفته بودند از ناسا بازدید کنند، یکی از مهندس‌ها رو دیده بودند و شروع کردند به انگلیسی صحبت کردن. اون مهندسی که اون‌جا بود، به آقای دکتر گفته بود: «صبر کن صبر کن! شما برای چی داری انگلیسی صحبت می‌کنی؟! فارسی صحبت کن آقا! این‌جا همه ایرانی هستند!»
من یه مسابقه طراحی کرده‌ام. روش مسابقه این‌جوریه که به شرکتکنندهها یک «کلمه» با صدای بلند اعلام می‌شه، و حداکثر پنج دقیقه به‌شون وقت داده می‌شه که این کلمه رو از یاد ببرند. اگر کسی زودتر از پنج دقیقه بتونه اون کلمه رو فراموش کنه امتیاز بیش‌تری می‌گیره و با بالا بردنِ دست‌اش این موضوع رو به سرداور اعلام می‌کنه. روش کار هم به این صورته که در پایان، مجری از شرکت کننده‌ها می‌پرسه کلمه چی بود؟ اگر شرکت‌کننده‌ای بتونه کلمه رو بگه، می‌بازه و حذف می‌شه. ولی اگر یادش نباشه به مرحله‌ی بعد راه پیدا می‌کنه. اما برای این‌که مشخص بشه چه کسی واقعن کلمه یادش رفته و چه کسی داره وانمود می‌کنه که یادش رفته، از MRI و اسکنِ مغزی استفاده می‌شه. یعنی وقتی از یه نفر سوال می‌پرسند، فعالیت‌های دو قسمت از مغزش رو هم زیر نظر می‌گیرند: 
به علت محدودیتِ جا اولویت با افرادی‌ست که عمه‌شان را زودتر ثبت نام کنند
وقتی یک نفر می‌میره، بر اساس قانون، اولین کسانی که از او ارث می‌برند بستگانِ درجه یک‌اش هستند، یعنی پدر و مادرش و بچه‌هاش. اگر پدر و مادر مرده باشند، فقط به بچه‌ها ارث می‌رسه. اگر بچه‌ای در کار نباشه، فقط به پدر و مادر ارث می‌رسه. (و اگر هیچ‌کدوم از بستگان درجه یک زنده نباشند، به درجه دو ها ارث می‌رسه) 
- خودت تموم‌اش کردی؟
یکی از افسردگی‌های من اینه که آدم‌ها همه‌شون شبیهِ هم هستند. حالا منظورم دقیقن این نیست که هر دو نفرشون شبیهِ هم هستند. ولی حداقل توی دسته‌های ده‌تایی اگه تقسیم‌بندی کنیم‌شون، آدم‌های هر دسته شبیهِ هم هستند. دیروز رفتم میوه فروشی. آقای فروشنده نشسته بود دم ِ در، بیل‌بیلک‌های موبایل‌ش رو کرده بود توی گوش‌اش داشت نوحه گوشت می‌داد فک کنم. شاید هم صدای نوحه از چند متر پایین‌تر که دکه‌ی عزاداری بود و به مردم چای و خرما می‌دادن می‌اومد. مغازه‌اش یه مغازه‌ی سه در سه بود حداکثر. بالا سرش وایستادم تا فهمید یه چیزی می‌خوام. نگاه‌ام کرد. با دست یکی از میوه‌ها رو نشون دادم، گفتم از اینا. با بی‌حوصلگی آهنگ رو قطع کرد، پا شد اومد توی مغازه. به بیرون نگاه کردم، روبه‌روی مغازه یه دیوار ِ کاه‌گِلی بود که باعث شد فکر کنم الان هزار سال پیشه! بعد به مردی که داشت میوه می‌گذاشت روی ترازو نگاه کردم، با خودم فکر کردم این مَرده، با میوه فروشی که هزار سال پیش زندگی می‌کرد چه فرقی داره؟ همون قدر بدبخت، همون قدر داغون! هر روز صبح می‌آد کنار ِ میوه‌هاش می‌شینه، خیره می‌شه به ره‌گذرها و شب هم خسته برمی‌گرده خونه یه لقمه شام می‌خوره می‌گیره می‌خوابه تا فردا. فقط الان یه هدفون تو گوش‌اش اضافه شده و لباس‌اش کمی فرق کرده. فردا که بمیره جسدش بوی همون گــُهی رو می‌گیره گه قبلن بقیه‌ی میوه‌فروش‌ها هم گرفته بودن! پولِ میوه رو دادم و از مغازه اومدم بیرون. یادِ این شعر بودم: «فردا که ازین دیر فنا درگذریم، با هفت هزار سالگان سر به سریم». صِدام کرد، گفت میوه‌هات رو هم ببر!
مریضی را بهانه کرده تا به دیدار ِ ما نیاید. بسیار خب! پس ما به عیادتش می‌رویم!
تا حالا پرواز کرده بودم، ولی همیشه توی ارتفاع کم بود. این اولین باری بود که توی ارتفاع ِ زیاد پرواز می‌کردم. خیلی بالا بودم و به پایین نگاه می‌کردم. همه چیز واضح بود. یه جنگل اون پایین بود. جنگل که نبود، یه دشت بود، یه دشتِ سرسبز که با فاصله‌های کم توش پُر بود از درخت. فاصله‌ام ان‌قدر زیاد بود که درخت‌ها مثل یک نقطه به نظر می‌رسیدند. بین درخت‌ها چیزهایی حرکت می‌کرد، انگار چند تا حیوون روی زمین راه می‌رفتند. برگشتم و به عقب نگاه کردم. دشتی که دیده بودم، بین ِ دو تا کوه توی یک دره بود، ولی خیلی وسیع بود. کوه‌های دو طرفِ دشت مثل ِ دیوار بلند بودند. تصویری که می‌دیدم حیرت‌آور بود! آسمون رنگی داشت که تا حالا ندیده بودم.
جمعه ظهر رفته بودم توی صفِ نون سنگک وایستاده بودم، صف‌اش طولانی بود، یعنی یه یک ساعتی توی صف بودم. بعد آدم وقتی توی صف وای می‌سته، گوش‌اش پُر می‌شه از واژه‌ی «قدیما...» یعنی هر طرف رو که نگاه می‌کردم، یه پیرمردی دست‌اش می‌لرزید و به جَوونی که کنارش بود درباره‌ی قدیما توضیح می‌داد. یه نفر با پنج تا نون از نون‌وایی اومد بیرون، یه پیرمرده به پسری که کنارش نشسته بود گفت: این پنج‌تا نون رو می‌بینی؟ پسره گفت نه. پیرمرده گفت: ما قبلن یه تومن! یه تومن می‌دادیم پنج تا نون می‌خریدیم! بعد چند نفر این ور وایستاده بودند. همه‌شون قدیمی بودند. یکی گفت: مردم قدیما زندگی می‌کردنا! الان که فکر می‌کنم می‌بینم چه‌قدر وعض‌مون خوب بود! عشق و حال می‌کردیم. همه داشتند، خرج می‌کردند، آخرش هم یه چیزی باقی می‌موند. اون یکی گفت: امروز رفته بودم قصابی، یه زنه اومده بود نیم‌کیلو گوشت بگیره، قصابه به‌ش نمی‌داد. به قصابه گفتم خب بده به‌ش شاید نیاز داره! مردم ندارن! یکی دیگه گفت: مردم ندارن چیه! قبلن می‌رفتی قصابی چه‌قدر گوشت می‌خریدی؟ یه سیر! دو سیر! همه‌ش هم به‌ت دُنبه می‌داد! تو هم راضی بودی، می‌رفتی باهاش آبگوشت درست می‌کردی. الان نیم‌کیلو گوشت بخوای قصاب به‌ت نمی‌ده! نه که نداشته باشی بخری! قصاب به‌ت نمی‌فروشه! اون یکی گفت: الان می‌بینید عروسی‌ها چه‌قدر کم شده؟ برای اینه که جَوون‌ها پول ندارن ازدواج کنند. قدیما راه به راه توی خیابون‌ها عروسی بود! پسره ۴۰۰ تومن حقوق می‌گرفت، ۴۰۰ تا تک تومنی‌ها! ۲۰۰ تومن‌اش رو می‌داد خونه اجاره می‌کرد، با زن‌اش می‌رفت توش، با ۲۰۰ تومن ِ بقیه هم زندگی می‌کرد. یکی دیگه گفت: آقا جان! اون موقع سطح توقعات هم پایین بود! درسته که پسره با ۲۰۰ تومن می‌رفت یه خونه اجاره می‌کرد. ولی چه خونه‌ای؟! یه اتاق اجاره می‌کرد! گوشه‌ی اتاق هم یه گاز پیکنیکی می‌گذاشت، می‌شد آشپزخونه! 
این قرص ِ کولد استوپ عجب چیزیه! تا حالا نخورده بودم! دیروز بعد از ظهر یه دونه خوردم، رفتم دراز کشیدم، اصلن وارد یه عوالمِ دیگه‌ای شدم! چند بیت شعر گفتم، چند تا از درهای بسته به روم باز شد، کلی معارف به‌م الهام شد، همه‌ش می‌خواستم پا شم بنویسم‌شون که یادم نره. ولی نایِ تکون خوردن نداشتم. سرم یه جوری شده بود. انگار که توی یه دیگِ خالی، هفت هشت جفت دمپایی ریخته باشی و با چوب هم بزنی، یکی از دمپایی‌ها هم سر ِ چوپ گیر کرده باشه. یه همچین حسی به‌م دست داده بود. ولی بدبختانه این آخرین قرصی بود که توی کابینت داشتیم. فردا صبح می‌دونید می‌خوام چی کار کنم؟ می‌خوام برم داروخونه، اون آقاهه رو صدا بزنم، وقتی اومد نزدیک، سرم رو ببرم جلو و آروم به‌ش بگم: داداش، کولد استوپ داری؟
این روزها گاهی توی دنیای ساختگی‌ای هستم که هیچی توش پیدا نیست. فقط گاهی صداهایی می‌شنوم که تصورات‌ام از این دنیا بر پایه‌ی اون‌ها شکل گرفته. زندگی توی این دنیا (خیلی) خوبه، چون همه چیزش رُ خودم می‌سازم. و یک مقدار آزار دهنده هم هست، چون می‌دونم که هیچ‌کدوم از چیزهایی که ساخته‌ام واقعی نیستند، و نگران‌ام از لحظه‌ای که دیگه صدایی نشنوم و کمی هم می‌ترسم، از لحظه‌ای که علاوه بر صدا، تصویر هم آشکار بشه و همه چیز توی ذهن‌ام فرو بریزه!
اگر دقت کرده باشید روی سکه‌هایی که بشر از اون‌ها برای داد و ستد استفاده می‌کنه یک عدد نوشته شده. مثلن روی سکه‌ی ۱۰۰۰ ریالی نوشته شده: ۱۰۰۰. این یعنی چی؟ یعنی این‌که این فلزی که سکه ازش ساخته شده و در دستِ شماست ۱۰۰۰ ریال ارزش داره. اما یکی از مشکلاتی که پول داره اینه که به طرزِ احمقانه‌ای وابسته به زمانه. یعنی این‌که عددی که روی سکه یا کاغذ نوشته شده، با گذشتِ زمان معنی ِ خودش رُ از دست می‌ده. فرض کنید نون ۱۰۰ ریال باشه. پس شما با یک سکه‌ی ۱۰۰ ریالی می‌تونید یک نون بخرید. اما چند سال بعد که نون می‌شه ۱۰۰۰ ریال، شما دیگه نمی‌تونید با این سکه‌ی ۱۰۰ ریالی نون بخرید. چرا؟ چون روی سکه نوشته شده ۱۰۰. توجه کنید که ارزشِ فلز ِ سکه‌ی ۱۰۰ ریالی با گذشتِ زمان افزایش پیدا کرده و به ۱۰۰۰ ریال رسیده، اما چون روی سکه هنوز نوشته شده ۱۰۰، دیگه نمی‌شه از این سکه استفاده کرد. یعنی بذارید این‌جوری بگم که: سکه‌ی ۱ ریالی هم که ۵۰ سال پیش ضرب شده، الان ممکنه ۱۰۰۰ ریال ارزش داشته باشه، اما چون روش نوشته شده «۱ ریال»، ارزشِ واقعیِ خودش رُ از دست داده.
می‌دونم که با هم بودن برای انسان قدرت می‌آره. می‌دونم که شعارِ جامعه‌شناس‌ها اینه که «ارتباط، پایه و اساسِ برطرف کردنِ نیازهاست». و می‌دونم که برای برطرف کردنِ این نیازها باید گاهی شرف هم نداشت. چون زندگی در کنارِ دیگرانه که به انسان قدرت می‌ده. اما من از زندگی در کنارِ دیگران می‌ترسم. من از آدم‌های با هم و خوشحالی که برای دریدنِ همدیگه ترانه‌های حماسی سر می‌دن می‌ترسم. من از پرده‌ی آخرِ نمایشِ با هم بودن می‌ترسم!
می‌دونید وقتی اسب دندون‌اش چرک می‌کنه چی می‌شه؟ هیچی، این عفونت به همه‌ی بدن‌اش منتقل می‌شه و جاندار می‌میره. پس؟ اسب‌هایی که دندون‌های به درد نخوری دارند روز به روز تعدادشون کم‌تر می‌شه، و در نهایت اسب‌هایی باقی می‌مونند که دندون‌های مقاوم و سالم‌تری دارند. 
چند شب پیش اتفاقِ عجیبی برام افتاد. وقتی چشم‌هام رُ بسته بودم و داشت خوابم می‌برد مغزم شروع کرد به تولیدِ داده‌های تصادفی. یعنی همه جور چرت و پرتی بدونِ این‌که دستِ خودم باشه به ذهن‌ام می‌رسید. اما از این چرت و پرت‌ها یه پرسشِ معنی‌دار هم در اومد که به دستور زبانِ فارسی ربط داره. حالا این‌که چرا باید قبل از خواب یه همچین سوالی به ذهن‌ام برسه نمی‌دونم. رسید دیگه! سوالی که برام مطرح شد اینه:
ببخشید فکر نمی‌کنید یه کم دارید گرون می‌دید؟
امروز یه نفر برگشت به‌م گفت: فلانی! تو نمی‌خوای از ایران بری؟ گفتم نه. گفت چرا؟ برگشتم حرفِ قشنگی به‌ش زدم! گفتم ببین فلانی! من نمی‌دونم توی زندگی دنبالِ چی هستم. برای همین اگر از ایران برم، و اون چیزی که دنبال‌اش هستم توی ایران باشه، از هدف‌ام دور می‌شم. تنها چیزی که الان می‌دونم اینه که اون‌جایی که در افق دیده می‌شه و دارم به‌ش می‌رسم، چیزی نیست که دنبال‌اش هستم!
توی قطار بودم، یه نفر اومد کنارم نشست و شروع کرد با موبایل‌اش ور رفتن. توی دفترچه تلفن‌اش بالا پایین می‌رفت. از روی کنجکاوی یه نگاهی به دست‌اش انداختم، و متوجه شدم که هیچ‌کدوم از نام‌های توی دفترچه عادی نیستند. چند تا از اسم‌هایی که دیدم و یادم مونده این‌ها هستند:
امروز یه پیرمردِ هفتاد هشتاد ساله با کت و شلوار از کنارم رد شد با یه آهنگِ خارجکی که داشت از توی جیب‌اش با صدای بلند پخش می‌شد. اول فکر کردم پیرمرده اهلِ دله و داره آهنگ گوش می‌ده برای خودش. ولی آهنگی که گوش می‌داد به سن و سال‌اش نمی‌خورد. بعد فکر کردم شاید موبایل‌اش داره زنگ می‌زنه. اما چرا جواب نمی‌داد؟ حتا دست‌اش توی جیب‌اش هم نبود که بخواد دنبالِ گوشی‌اش بگرده و جواب بده. پس فکر کردم شاید موبایل‌اش داره زنگ می‌زنه و نمی‌شنوه بنده خدا. شاید هم می‌شنوه ولی حوصله نداره جواب بده. شاید هم حوصله داره جواب بده ولی نا نداره دست‌اش رُ بکنه توی جیب‌اش و گوشی رُ در بیاره. شاید هم دستورِ پاسخ دادن به گوشی از طرفِ مغزش صادر شده ولی هنوز به دست‌هاش نرسیده. 
