ساقی سیم ساق من

یک بیت شعر از حافظ دیدم که خیلی قشنگ بود. ولی چون معنی‌اش را احتمالن نمی‌دانید آن‌را برای‌تان توضیح می‌دهم. اگر بگویم حافظ برای سرودن این بیت دو روز در اندیشه‌ فرو رفته است سخنی به گزاف نگفته‌ام:

ساقی سیم ساق من گر همه درد می‌دهد
کیست که تن چو جام می جمله دهن نمی‌کند

سیم یعنی نقره. سیم ساق (sim saagh) اضافه‌ی تشبیهی است. ساق پا به نقره تشبیه شده است. ساق سیمین یعنی ساق ظریف و زیبا. حضرت حافظ جاهای دیگر هم از صفت سیمین برای ساق پای ساقی استفاده کرده‌اند:

رشته‌ی تسبیح اگر بگسست معذورم بدار
دستم اندر دامن ساقی سیمین ساق بود

در بیت بالا حضرت می‌فرمایند مرا ببخش اگر تسبیح‌ام پاره شد. زیرا دست‌ام در دامن ساقی بود.

حالا ببینیم دُرد (dord) یعنی چه. حتمن نمی‌دانید شراب چیست. به تفاله‌ای که ته شیشه‌ی شراب جمع می‌شود دُرد می‌گویند. اگر آب‌لیمو یا آب‌غوره را هم دیده باشید ته شیشه‌شان دُرد جمع می‌شود. البته همه‌مان خوب می‌دانیم که حافظ شراب نمی‌خورده است و «می» یک جور شراب معنوی است و «دُرد» هم تفاله‌ای است که ته این شراب معنوی جمع می‌شده است. پس شراب دُرد دارد و هرچه هم دُردش کم‌تر باشد به‌تر است.

حتمن تا به‌حال «جام می» دیده‌اید. «جام می» شبیه گیلاس است. دهانه‌ی بزرگی دارد و بدنه‌اش باریک است. یعنی می‌توان گفت «جام می» همه‌اش دهانه است. برعکس کوزه، که دهانه‌ی بسیار کوچکی دارد و بیش‌ترش را بدنه‌اش تشکیل داده است.

حافظ می‌گوید اگر شرابی که ساقی زیبای من می‌دهد، همه‌اش هم دُرد باشد، باز هم همه حاضر هستند تمام تن خود را مانند دهان «جام می» کنند و با تمام وجود پذیرای این شراب باشند.

متن کامل شعر را [این‌جا] بخوانید.

حالا که سخن از ساقی و عشق و عاشقی به میان آمد، از شما می‌خواهم [این نوشته] را بخوانید. یکی از زیباترین نوشته‌هایی است که تا به‌حال درباره‌ی عشق خوانده‌ام. به زیبایی همان‌هایی است که نادر ابراهیمی می‌نوشت.